Permanente gehoorbeschadiging ligt altijd op de loer, of we het nou leuk vinden of niet. Daarover baar ik mij als muzikant en producent grote zorgen, want ik zie het in mijn omgeving steeds meer voorkomen. Ken jij ook (jonge) mensen met permanente gehoorschade?

We zijn denk ik allemaal weleens uit gekkigheid geconfronteerd met het duivelse dilemma: “zou je liever blind of doof zijn?” Iets waar we vanzelfsprekend liever niet over nadenken. Toch ligt één van de twee in het bestaan van de gemiddelde muzikant altijd op de loer, en daarmee refereer ik niet aan Ray Charles of Stevie Wonder.

Nee, ik heb het over de sluipmoordenaar die permanente gehoorbeschadiging is en het risico waar we als muzikanten, maar ook als werknemers en uitgaanspubliek aan worden blootgesteld. We lopen allemaal een risico en een grote groep van de Nederlandse jeugd heeft reeds te maken met onomkeerbare schade aan het gehoor, zo blijkt uit onderzoek. Reden voor paniek? Nee. Tijd om je bewust te zijn van de gevaren? Ja.

Als we een sprong terug in de tijd maken, naar pak ‘m beet de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw, begeven we ons in een wereld waarin PA-systemen nog niet over geavanceerde uitversterkingstechniek beschikken. Een mastervolume op je gitaarversterker is in deze tijd niet zo gebruikelijk en gehoorbeschadiging wordt (nog) niet als serieus probleem beschouwd. Vermoedelijk omdat de popmuziek pas in bloei staat en het probleem tijd nodig heeft om zich kenbaar te maken.

Tegelijkertijd is het wél de bedoeling dat elke betalende Beatle-fan de Fab Four in het New Yorkse Shea Stadium zo goed mogelijk moet kunnen horen. Dat betekent simpelweg: meer volume wordt noodzaak. De Londense technici van Jennings Musical Industries (JMI en later Vox) haken slim op dit verzoek in en komen met de zeer succesvolle AC30, AC50 en AC100 modellen op de markt. En wat denk je van de gierende Hi-Watt en Marshall versterkers van Pete Townshend en Jimi Hendrix op een festival als Woodstock? De opmars van de popmuziek loopt hand in hand met de opmars van gehoorbeschadiging.

Ik weet hoe een Marshall Super Lead op standje tien klinkt, of moet ik zeggen “voelt”? Niet grappig, maar wél handig als je je woning voor de komende winter van dubbel glas wilt voorzien en de oude ramen snel en effectief wilt verwijderen. Tevens zeer tof voor in de studio, want het heeft naar mijn mening écht een andere sound. Live dan weer iets minder praktisch. Gelukkig hebben veel versterkers tegenwoordig een mastervolume ingebouwd en zijn daarmee iets controleerbaarder geworden.

Een versterker vervulde vroeger zowel de rol van PA-systeem als monitorspeaker voor de artiest in kwestie en het noodzakelijke compromis was dan ook het best te omschrijven als zijnde luid. Niet voor niets ging The Who de boeken in als luidste band ter wereld en lijdt gitarist en songwriter Pete Townshend heden ten dage aan een zeer ernstige vorm van tinnitus, hoewel dat naar eigen zeggen komt door het veelvuldig gebruik van hoofdtelefoons. Daar kun je natuurlijk over discussiëren.

En wat te denken van AC/DC leadzanger Brian Johnson die de band verliet als direct gevolg van ernstige gehoorbeschadiging? Afijn, er zijn genoeg voorbeelden te noemen. Later, vanaf de tachtiger jaren, komen er technisch hoogstaande PA- en monitorsystemen op de markt en is de noodzaak voor hoog podiumvolume simpelweg niet meer aan de orde. Het probleem verschuift zich echter van het podium naar de zaal en komt daarmee ook bij het publiek te liggen.

Ik merk dat er vaak een beetje lacherig wordt gedaan over wanneer iemand een piep in zijn oren heeft, maar vanuit het oogpunt van deze columnist-muzikant die wekelijks met een band repeteert en zijn lessen over regelmatige blootstelling aan te hoge geluidsdruk gaandeweg heeft moeten leren, baar ik mij grote zorgen over de vraag of er wel genoeg voorlichting wordt gegeven over gehoorbeschadiging en de gevolgen daarvan. Dan heb ik het specifiek over de groep mensen die niet werkzaam zijn in de muzieksector.

Want zeker, op de Nederlandse conservatoria komt het onderwerp veelvuldig aan bod en krijgen studenten zelfs royale kortingen op het aanmeten van gehoorbescherming. Een logische keuze, want zij begeven zich immers iedere dag in een lawaaiige omgeving. Maar hoe zit het bijvoorbeeld met voorlichting op de middelbare scholen en diens studenten die in het weekend graag naar een discotheek gaan?

Uit relatief recent onderzoek is, zoals ik eerder al schreef, gebleken dat een kwart (!) van de Nederlandse jongeren tussen de 12 en 25 jaar al te maken heeft met permanente en tevens onomkeerbare gehoorschade. Laten we hier eens bij stil staan: je leven staat in bloei en je lichaam maakt een belangrijke ontwikkelingsfase door, maar is tegelijkertijd al permanent beschadigd. Misschien kan iemand die werkzaam is in het onderwijs mij meer vertellen over de voorlichting, of het gebrek daaraan, over gehoorbeschadiging op scholen. Als je het mij vraagt is dit namelijk van even groot belang als voorlichting over drugs en alcohol. Gelukkig wordt er al een aantal jaar paal en perk gesteld aan geluidsniveaus in uitgaansgelegenheden, popzalen en op festivals. Niet alleen prettig voor de buren, maar ook voor de bezoekers.

“Vanwaar toch deze zorgen, Kees?” Laat ik mijn kijk op en ervaring met de situatie verhelderen. Wanneer we op de korte termijn kijken, lijkt het inderdaad geen zorgelijke situatie om een keer aan een hoge dosis “SPL” of Sound Pressure Level blootgesteld te worden. We komen thuis na een prachtig concert en roepen bijna in euforie: “mijn oren suizen er nóg van!” In feite is dat, voor zover ik kan zien, het moment dat er alarmbellen af zouden moeten gaan. Ik ben verre van een expert op dit gebied, maar probeer mensen in ieder geval te waarschuwen voor de gevaren.

Aanleiding daarvoor is de groeiende groep mensen in mijn kennissen, vrienden- en familiekring die ik steeds vaker hoor spreken van een “constant aanwezige fluittoon”. “Ik word er compleet gestoord van“, of “ik kan er niet van slapen“, en zelfs “ik word er depressief van“. Daarbij heb ik het dus niet alleen over muzikanten. Sterker nog: veel mensen waarvan ik weet dat ze aan tinnitus of slechthorendheid lijden, zijn werkzaam geweest in bijvoorbeeld de zware industrie of horeca en zijn door de jaren heen te lang blootgesteld aan het lawaai van machines, het gekletter van borden en bestek of het geraas van verkeer.

Ook als ik terug denk aan mijn niet al te onstuimige tienerjaren, kan ik me situaties voor de geest halen waarbij tieners zonder enige vorm van gehoorbescherming zonder enig probleem een hele avond naast een speaker stonden. Uren achter elkaar. Ik kan er met mijn hoofd niet bij.

Het mooie en tegelijkertijd ook enge is dat het menselijk oor in feite werkt als een compressor, zoals we die kennen uit de opnamestudio. Bij te hoge geluidsdruk (ingangsniveau) treedt als het ware automatisch een beveiligingsmechanisme (drempelwaarde) in werking dat de gehoorgang vernauwt (gain-reductie).

Denk maar eens na over hoe we dit vernuftige technische hoogstandje van het menselijk lichaam waarschijnlijk allemaal wel eens in de praktijk in werking hebben horen treden. Je komt binnen op een feestje met luide muziek, waardoor je de andere gasten nauwelijks kunt verstaan. Waarbij je eerst nog denkt: “oei, dit is wel écht hard“, wen je al snel aan het hoge geluidsniveau. Later, wanneer je naar huis gaat en naar de fietsenstalling loopt, lijkt het alsof iemand de volumeknop van het omgevingsgeluid terug heeft gedraaid. Je gehoor heeft zich binnen aangepast aan de (te) hoge geluidsdruk op het feestje, en heeft nu weer tijd nodig om zich aan te passen aan de lagere geluidsdruk van het omgevingsgeluid op de weg naar huis.

Mijn column van deze week is een stuk serieuzer van aard, zul je wel merken. Hij mag best als een oprechte waarschuwing van een bezorgd iemand worden beschouwd. Ik ben een persoon die heel zijn leven al extreem zuinig is op zijn oren. Ik beschouw ze als producent en muzikant als werkgereedschap waar ik niet zonder kan. Als mijn gehoor niet meer functioneert, kan ik dat in mijn werk ook niet.

Nog voor ik mijn eerste drumstel had, kreeg ik van mijn ouders verplicht een stel op maat gemaakte oordoppen. Dat was hun enige voorwaarde, alvorens een jonge Kees naar drumles te sturen. Daar ben ik mijn ouders zeer dankbaar voor, want gehoorbeschadiging is een sluipmoordenaar die we bijtijds in de gaten moeten hebben.

Een sluipmoordenaar slaat niet in één keer toe, maar komt steeds een stukje dichterbij. Tot het te laat is. Helaas is te laat ook echt te laat, ondanks veelbelovende technische ontwikkelingen op het gebied van hoortoestellen. Gelukkig kunnen we veel doen om permanente gehoorbeschadiging te voorkomen en hebben we op dat gebied absoluut ons eigen lot in handen. Ik acht het van groot belang om je bewust te zijn van de momenten waarop je langdurig wordt blootgesteld aan te hoge geluidsdruk en om jezelf daar tegen te beschermen, zodat je de rest van je leven zorgeloos van je gehoor kunt genieten. Een driestappenplan zou kunnen zijn:

– Stap één: laat op maat gemaakte oordoppen aanmeten en gebruik deze wanneer je het idee hebt dat je aan teveel lawaai wordt blootgesteld. Kost je op de korte termijn een paar duiten, maar het bespaart je op de lange termijn een veel hoger te betalen prijs.

– Stap twee: hoewel blazen af en toe lekker is, stel een geluidsgrens in op je telefoon of iPod.

– Stap drie: geniet van en zorg voor je stel gezonde oren. Je krijgt ze maar één keer!

Dit wilde ik vandaag even kwijt. Volgende keer weer een column over muziekproductie.

Recent door Kees geproduceerd werk: