Hoe werken auteursrecht en naburig recht, en wat kunnen Buma/Stemra, Norma en Sena voor je betekenen? Tijdens de Meet the Pro sessie op 9 december 2015 legde bandmanager Martijn Crama deze en andere vragen voor aan een panel van experts bestaande uit: Frank Janssen, woordvoerder van Buma/Stemra; Johannes Verkade, accountmanager buitenland van Sena; en Joey Kramer, jurist bij Norma.

Verslag door Maaike Siegerist

Buma/Stemra
Buma/Stemra vertegenwoordigt liedjesschrijvers, aldus Janssen. Het gaat om de muziekauteurs: componisten en tekstdichters.

Buma is een vereniging, geen commercieel bedrijf. Buma regelt dat haar leden worden betaald voor de openbaarmaking van muziek, bijvoorbeeld bij live optredens en op radio en tv.

Stemra is een stichting, en dus ook geen commercieel bedrijf. Stemra zorgt ervoor dat liedjesschrijvers worden betaald voor het vastleggen en vermenigvuldigingen van hun muziek, bijvoorbeeld op harde schijven, cd’s en dvd’s. Stemra rekent met name af met perserijen.

Buma en Stemra houden zich allebei bezig met downloads en streaming. Bij downloads gaat 75% naar Stemra en 25% naar Buma. Bij streaming gaat 75% naar Buma en 25% naar Stemra.

Buma/Stemra mag van elke €100 die ze int €15 gebruiken om haar organisatie te runnen. Daar houdt de overheid toezicht op.

Sena
Sena int vergoedingen voor de openbaarmaking van muziek namens producenten en uitvoerend kunstenaars, legde Verkade uit. Een producent is degene die financieel verantwoordelijk is voor de productie van een liedje. Onder uitvoerend kunstenaars vallen artiesten maar ook sessiemuzikanten. Zodra je een track commercieel uitbrengt – zodra je je muziek ergens te koop aanbiedt – heb je repertoire dat je kunt aanmelden bij Sena. Sena verwerkt playlisten van radio en tv en matcht die met het opgegeven repertoire.

Norma
Norma vertegenwoordigt uitvoerend kunstenaars – niet alleen muzikanten, maar bijvoorbeeld ook acteurs, dansers, cabaretiers, circusartiesten en mimespelers, vertelde Kramer. Sena kijkt naar releases die commercieel verkrijgbaar zijn; Norma gaat over live optredens op tv en radio. Sena en Norma werken samen waar het gaat om thuiskopieën op dragers als harde schijven en iPods. Ze houden in de gaten wat er gekopieerd wordt in een bepaalde periode en keren daar vergoedingen over uit.

Een relatief nieuwe dienst die Norma aanbiedt is een service om muziek en video op iTunes te plaatsen. Omdat Norma een stichting is, hoeft ze er niets aan te verdienen en kan ze scherpe tarieven bieden.

Buma/Stemra, Sena en Norma kort samengevat:

Auteursrecht
Op het moment dat je een werk creëert, zit er auteursrecht op, ongeacht of je lid bent van Buma/Stemra. Maar als je lid bent en je muziek wordt gebruikt, dan gaat Buma/Stemra geld voor je incasseren.

Verbodsrecht
Auteursrecht is een verbodsrecht: het geeft makers het recht om te bepalen of hun muziek op radio en tv gebruikt mag worden. Zodra je lid bent van Buma/Stemra, kun je gebruik niet verbieden maar int de organisatie er geld voor.

Plagiaat
Auteursrecht is een absoluut recht. Op de vraag wat je kunt doen als iemand plagiaat pleegt, antwoordde Janssen dat zulke problemen alleen voorkomen bij grote hits. “Het is een luxeprobleem. Schrijf die hit maar.”

Verdeling
De band bepaalt de rechtenverdeling per liedje. U2 deelt de auteursrechten door vier, bijvoorbeeld. Als je een song aanmeldt bij Buma, kun je als eerste stap de rechtenverdeling invoeren, aldus Crama. Standaard worden de rechten gelijk verdeeld tussen de componist en tekstdichter, maar je kunt afwijkende percentages opgeven.

Uitgever
Als er een uitgever bij komt kijken, dan krijgt die partij 33 procent van de inkomsten op de auteursrechten. Dat percentage is relatief laag, aldus Janssen: in de meeste landen om Nederland heen krijgt de uitgever 50 procent. Sommige populaire artiesten willen minder dan 33 procent betalen aan hun uitgever. Ze kunnen dan een kickback afspreken, zei Crama. Van de 33 procent die naar de uitgever gaat, wordt dan weer een percentage “teruggeschopt,” als het ware.

Producer
Vroeger was het zo dat als je bij een producer in de studio kwam om een track op te nemen, je diegene betaalde, en daarmee was de kous af, aldus Crama. Nu is er minder geld en kunnen songwriters ervoor kiezen om producers rechten te geven. Dat gebeurt steeds vaker, beaamde Janssen. Maar als je bent aangesloten bij Buma, ben je verplicht om de auteursrechten naar waarheid te registreren. Bij bedrog kun je als lid geroyeerd worden. Alternatief zou je een kickback kunnen afspreken, waarbij je als songwriter een deel van de inkomsten op het auteursrecht doorspeelt aan de producer.

Vastleggen
Hoe leg je percentages vast? Stel een contract op, raadde Janssen aan. Als je een deal gaat maken en muziek je carrière is, schakel dan een advocaat in om ernaar te kijken.

Nieuwe versies
Maak je nieuwe versies van een track? Meld die dan ook aan bij Buma, benadrukte Janssen.

Bestaand werk
Je kunt een eerder geschreven en uitgebracht werk alsnog bij Buma/Stemra aanmelden. En je kunt auteursrechten verdelingen over songs die je al aangemeld hebt nog aanpassen.

Duur van auteursrecht
Auteursrecht blijft van kracht tot 70 jaar na de dood van de songwriter, aldus Janssen. Het maakt niet uit of je band ophoudt met bestaan; je hebt als songwriter auteursrecht, niet als band.

Onbekende makers
Als er serieus geld binnenkomt bij Buma/Stemra voor een liedje waarvan de auteur onbekend is, gaat de organisatie op zoek naar de makers.

Inschrijven bij Buma/Stemra?
Denk je erover om lid te worden van Buma/Stemra? Ga dan na of het zinvol is, raadde Janssen aan. Als je in een band speelt, bedenk dan hoeveel van de muziek je schrijft en hoeveel ervan openbaar wordt gemaakt in releases en bij live shows. Als je nog niet vaak optreedt en niet vaak op de radio komt is het misschien niet zinvol.

Als je lid wordt van Buma/Stemra, draag je het exploitatierecht over je muziek over. Je houdt zelf het auteursrecht. Maar aan het begin van je carrière wil je misschien wel de vrijheid hebben om je muziek gratis aan te bieden op websites. Word in dat geval nog geen lid.

Inschrijven en het claimen van inkomsten bij Buma/Stemra kan met terugwerkende kracht tot 1 januari.

Inschrijfgeld en basisuitkering
Om lid te worden van Buma/Stemra betaal je eenmalig € 46 inschrijfgeld. Daarnaast betaal je een jaarlijkse bijdrage van € 65, die wordt weggestreept tegen een gegarandeerde basisuitkering van € 70. Ook als je muziek niet gebruikt wordt, heb je recht op die basisuitkering.

Radio en tv
Buma int gelden voor airplay. Regionaal en landelijk meet Buma 24 uur per dag alle muziek die er uitgezonden wordt, inclusief jingles en reclames, dit systeem heet fingerprinting. Als een liedje van 3 minuten op 3FM gedraaid wordt, levert dat € 24 op, op 538 € 35, en RTL 4 € 102. Als je de enige maker bent, is dat geld voor jou. Heb je een uitgever, dan ontvangt die 33 procent.

Lokale omroepen worden niet gefingerprint, zei Janssen in reactie op een vraag uit het publiek. Ze betalen maar een paar honderd euro per jaar en Buma rekent per seconde af. Per seconde is de vergoeding nog lager dan voor het gebruik van muziek op YouTube, legde hij uit. Aan de andere kant zou er een grote investering nodig zijn om de IT infrastructuur op te zetten die meten mogelijk zou maken. Janssen: “Daarom garanderen wij die € 70.”

Concerten
Als je muziek live gespeeld wordt, kun je daar als songwriter ook aan verdienen. Een percentage van de ticketverkoop is gereserveerd voor het auteursrecht. Op basis van welke acts hebben gespeeld, welke liedjes er op de setlists stonden, en wie de makers zijn, worden de inkomsten verdeeld. Niet alleen festivals en grote zalen, maar ook het café op de hoek heeft een licentie voor live muziek. Cafés zijn wettelijk verplicht om geld af te dragen voor auteursrecht. Ze betalen gemiddeld € 3 per dag voor een licentie, doorgaans via Koninklijke Horeca Nederland.

Als je in een café een set eigen werk speelt, krijg je daarvoor een bedrag tussen de € 20 en € 25 van Buma, aanvullend op het gage. Wordt je liedje door andere bands gespeeld, dan krijg je daar ook geld voor. De organisator is verplicht om de setlists door te geven. Maar als je zelf de songwriter bent, is het altijd verstandig om zelf de setlists bij Buma in te leveren, benadrukte Janssen. Sena en Norma halen geen live gelden op. Pas als een concert uitgezonden wordt op tv, gaat Norma gelden innen.

Referentierepertoire
Buma en Sena halen geld op voor openbaarmaking via Scan. Ze doen twee keer per jaar een steekproef, waarbij een maand lang in 200 winkels en horecagelegenheden gemeten wordt welke muziek er gedraaid wordt. Veel winkels hebben 538 of 3FM op staan, aldus Janssen. Of een computer met een playlist. Het gemeten repertoire leggen ze naast de informatie die ze hebben over CD verkoop en gefingerprint repertorie op radio en TV – samen is dat het referentierepertoire. Geld dat wordt opgehaald voor openbaarmaking wordt verdeeld over de rechthebbenden van dat repertoire. Wordt je muziek alleen in een aantal lokale winkels gedraaid, of in bepaalde koffietenten, dan vis je dus naast het net.

Buma en/of Stemra?
Crama adviseert elke songwriter om zich wel in te schrijven bij Buma, maar niet bij Stemra. Als je lid bent van Stemra en je laat je CD persen, dan moet je € 0,15 per CD betalen, voor de rechthebbenden. Je krijgt dat geld later dan weer terug, minus de administratiekosten.

Als een andere band je muziek opneemt, of als je platenmaatschappij je CD laat persen, word dan wel lid. Dan komen de gelden via Stemra bij jou terecht.

Buitenland
Buma/Stemra heeft wederkerigheidsovereenkomsten met haar tegenhangers in het buitenland. Als je werk over de grens gebruikt wordt, keert Buma/Stemra daar ook over uit.

Online
Wat brengt je muziek online op? Voor 20.000 views op YouTube krijg je als songwriter € 1,63. Maar het is onmogelijk te zeggen hoeveel een stream waard is, aldus Janssen. Van elke € 10 die betaald wordt aan een streaming dienst, gaat 70 procent naar de rechthebbenden, en 30 procent naar de dienst zelf. Van die 70 procent voor de rechthebbenden, gaat 90 procent naar labels, en 10 procent naar Buma/Stemra, oftewel € 0,70. Als iemand voor die € 10 abonnementsgeld 1000 tracks draait, moet je die € 0,70 dan weer delen door 1000. Het exacte bedrag per stream is dus afhankelijk van het aantal tracks dat iemand beluistert, en daarom onmogelijk vast te stellen.

Distributies
Buma heeft ongeveer 100 distributies per jaar, maar keert de massa uit in oktober. Zo werd 2014 in oktober 2015 uitgekeerd. Dat wordt in 2017 vervroegd tot september.

Inschrijven bij Sena?
Zodra je je muziek commercieel uitbrengt, is het verstandig om je in te schrijven bij Sena, aldus Verkade. Het kost niets.

Sena heeft accounts voor producenten en voor uitvoerenden. Van elke 100 euro die de organisatie int, gaat 50 euro naar de producent. Breng je je muziek in eigen beheer uit? Dan ben je zelf de producent. De grootste fout die gemaakt wordt is dat repertoire niet of niet volledig wordt opgegeven.

Bij Sena kun je vergoedingen krijgen met drie jaar terugwerkende kracht, aldus Verkade. Na drie jaar verdeelt Sena geld dat niet geclaimd is op verschillende manieren. De leden van de Raad van Aangeslotenen bepalen jaarlijks wat er gebeurt met de vergoedingen die ze niet kunnen uitkeren. Het kan worden herverdeeld onder de artiesten die al geclaimd hebben of het gaat naar sociaal culturele projecten. Op het buitenland zit een andere termijn, omdat er vertragende factoren in het spel zijn. Sena keert vier keer per jaar uit.

Meld je tracks zowel bij Buma als Sena aan. De vergoedingen voor gebruik op radio en tv verschillen, in die zin dat Sena alleen uitkeert voor muziek die commercieel is uitgebracht, muziek die tot stand is gekomen door geld uit een land dat het Verdrag van Rome heeft ondertekend (hierin wordt het naburig recht erkend). De VS hebben dit verdrag niet ondertekend, hierdoor incasseert Sena niet voor Amerikaans repertoire.

Inschrijven bij Norma?
Inschrijven bij Norma is nuttig vanaf het moment dat je werken worden gebruikt, bijvoorbeeld bij De Wereld Draait Door, aldus Kramer. Norma int bij de 12 grootste zenders NPO, RTL, SBS, plus de 5 populairste zenders erbuiten en bestrijkt daarmee 90 procent van de markt.

Inschrijven kost niets. Je kunt gebruik van je werken het beste zelf aanmelden; dat is het meest zorgvuldig en snel. Je kunt vergoedingen krijgen met 3 jaar terugwerkende kracht, minus een paar maanden. Het kan langer duren om vergoedingen vanuit het buitenland te krijgen.

Norma keert de meeste gelden uit in december, en 1 of 2 keer daarvoor kleinere bedragen.

Case: muziek voor een film
Als je in opdracht muziek maakt voor een bioscoopfilm, welke rechten spelen er dan en welke organisaties zijn daarbij betrokken?

Buma/Stemra, benadrukte Janssen. Zodra je muziek schrijft, heb je auteursrecht. Ben je lid bent van Buma/Stemra, lever dan een cue sheet in. Draait de film in de bioscoop, dan geldt dat als openbaarmaking – het domein van Buma. Komt de film op DVD? Dan worden auteurs via Stemra betaald. Komt de film op TV, dan geldt dat wederom als openbaarmaking.

Wat als een filmmaker vraagt om 50 procent van het auteursrecht en dreigt om anders naar een andere componist te gaan? Het is niet eerlijk, maar je kunt afwegen hoe graag je voor een flat fee plus de inkomsten uit de openbaarmaking wilt gaan. Houd wel in gedachten dat je on te long run je geld verdient met je auteursrecht en naburig recht, benadrukte Janssen. Het beste kun je geen rechten wegtekenen.

Wat als je nooit over rechten gesproken hebt? Dan kan Buma gaan incasseren vanaf het moment dat je je inschrijft.

Als je opdrachtgever zich – onterecht – als componist heeft aangemeld bij Buma, en je een werk daardoor voor een tweede keer aanmeldt, dan volgt er een dubbelclaim procedure. Je kunt auteursrecht alleen bij akte overdragen, met een handtekening.

Case: Triggerfinger
Triggerfinger coverde de song Follow Rivers in de studio van 3FM en bracht de track uit. Hoe is dit geregeld wat betreft rechten?

De songwriters hebben het auteursrecht, aldus Janssen van Buma. Het naburig recht ligt bij de producent – de mastereigenaar – aldus Verkade van Sena. In het geval van Follow Rivers meldde 3FM zich eerst als de producent, maar zij mocht er als publieke omroep niet aan verdienen, dus werd het recht overgedragen aan de platenmaatschappij Excelsior. De muzikanten kregen voor de live uitvoering op 3FM ook een vergoeding van Norma.

Covers en bewerkingen
Je mag andermans liedjes coveren, maar niet bewerken, aldus Janssen. Als Triggerfinger de tekst van Follow Rivers bijvoorbeeld had aangepast, dan had de band daar toestemming voor moeten vragen. Vaak worden bewerkingen oogluikend wel toegestaan. Wat betreft de muziek, is het moeilijk vast te stellen wanneer een cover een bewerking wordt. Eigen versies zijn toegestaan.

Case: mastereigenaars bij crowdfunding
Zijn de donateurs van een crowdfundingcampagne de financieel verantwoordelijken en dus ook de mastereigenaars?

In theorie is het mogelijk dat een track meerdere producenten heeft, aldus Verkade van Sena. Maar het is onwaarschijnlijk dat een track bijvoorbeeld 75 producenten heeft. Degene die de campagne managet is de mastereigenaar.