WORM directeur Jan Pier Brands:
“Met WORM zijn we op zoek naar een bepaalde energie”

In februari 2017 kwam Jan Pier Brands naar Rotterdam om directeur te worden van WORM. Nog geen jaar later mocht hij namens WORM in Groningen het IJzeren Podiumdier in ontvangst nemen voor het beste poppodium in Nederland. Op het terras van Wunderbar vertelt hij over zijn komst naar Rotterdam en de succesvolle Avant-gardistische Staat die hij nu een jaar onder zijn hoede heeft.

Jan Pier Brands is lang en fors gebouwd. Met zijn volle grijze baard en wilde slierten haar, voldoet hij bijna aan het beeld dat je als Westerling van de ruige Friezen hebt. Hij zou zomaar een nazaat kunnen zijn van de beruchte 16e eeuwse Friese vrijheidsstrijder en piraat Grote Pier. We zitten op het terras van Wunderbar, het gezellige café dat onderdeel uitmaakt van WORM. Ons gesprek wordt regelmatig onderbroken door passerende bekenden die hij vriendelijk te woord staat. Hij is nu een jaar in Rotterdam, mist hij nog iets aan het dorpje nabij Leeuwarden waar hij tot voor kort woonde met zijn gezin? “Ja, mijn favoriete snackbar en de schoenmaker. Maar in Rotterdam heb ik inmiddels ook een goede schoenmaker gevonden.”

Fries
Hij is Fries in hart en nieren, groeide op in Gorredijk, ging naar school in Drachten en studeerde in Leeuwarden. Hij woonde een tijdje in Groningen waar hij werkte voor het podium Simplon en het jaarlijkse festival Noorderslag. In Groningen ging hij ook bas spelen bij Meindert Talma wat hij nog steeds doet. Terug in Friesland was hij mede-oprichter van de HBO opleiding Minerva Academie voor Popcultuur in Leeuwarden.
Jan Pier: “Veel mensen die daar gestudeerd hebben kom ik nu weer in Rotterdam tegen. Zoals Michiel Klein die concerten organiseert onder de noemer Club Herman. Maar ook Gerrit van der Scheer die samen met Michiel in Bonne Aparte zat. De Academie voor Popcultuur is iets anders dan een Popacademie. Het geeft onderricht in alle facetten van de populaire cultuur. Boris Bunnik, die inmiddels ook in Rotterdam woont en vooral actief is als de technoproducer Conforce, is bij ons afgestudeerd met een documentaire over een snackbar in Leeuwarden. Zijn hoofdvak was mediavormgeving, maar hij heeft zich daar ook kunnen ontwikkelen als producer.”

Drukke maanden
Jan Pier: “Ik heb 18 jaar in Leeuwarden gewerkt. De laatste twee jaar heb ik het podium Neushoorn helpen opzetten. Toen kwam dit voorbij. Ik ben hier meteen ook gaan wonen, in Charlois. Mijn vrouw en vier kinderen zijn eind juli 2017 naar Rotterdam gekomen. Toen ik in februari 2017 begon viel ik meteen met mijn neus in de boter. Op dat moment was het Filmfestival gaande, gevolgd door Art Rotterdam. Begin april ging Motel Mozaïque alweer plaatsvinden. Je hebt een aantal overlegorganen in Rotterdam, zoals Pop Up met de muziekpodia, en Kunstblok met kunstorganisatoren in het Witte de With-kwartier. Zij waren van hulp in die eerste drukke maanden: ‘O, als je dat wilt dan moet je daar wezen’. Binnen alle structuren die zich binnen Rotterdam bevinden werd ik heel hartelijk welkom geheten. Opmerkelijk vond ik dat. Superleuk.”

Kunst als wapen
Het IJzeren Podiumdier is niet alleen een opsteker voor Jan Pier en WORM, maar ook een mooi postuum eerbetoon aan Gerard Kranendonk. Deze Rotterdammer zette in 1994 de eerste contouren neer van wat tegenwoordig WORM heet. Het ontsproot uit de chaos van de legendarische freejazztent de Jazzbunker. Onder de noemer Dodorama ontstond een serieus podium voor experimentele muziek, in een voormalige tapijtzaak op de Rochussenstraat. Na een tussenstop aan de Achterhaven, vestigde het, inmiddels tot WORM omgedoopte podium zich in 2011 op de Boomgaardstraat als haven voor experimentele, avant-garde- en undergroundkunst. Jan Piers voorganger Hajo van Doorn riep WORM uit tot Avant-gardistische Staat, compleet met tongue in cheek-manifest dat ‘kunst als wapen’ en ‘liefde als zwaard’ bestempelt.
Jan Pier: “De Avant-gardistische Staat is het verhaal dat wij als instituut proberen te vertellen. Een van de redenen waarom ik mij altijd al tot WORM voelde aangetrokken was de manier van programmeren: Niet op basis van ‘neerzetten wat er voorbij komt via de boekingskantoren’, maar meer in thema’s denken. Zoals Kunstcentrum Witte de With of Tent tentoonstellingen maken. Een thema, verhaal, urgentie of iets dat speelt, daar maken we het programma op. Dat zie je bij bijna geen enkele zaal in Nederland terug. Hooguit bij sommige festivals.”

Energie
Gerard Kranendonk zou zijn ogen uitkijken als hij de uitgestrekte cultuurtempel kon zien waar zijn Dodorama tot is uitgegroeid. Net als een argeloze bezoeker die wellicht naar WORM is gelokt om een band te zien spelen. Diezelfde avond zou deze zich kunnen vergapen aan theater in de boksring van de theaterruimte WORM UBIK of bizarre kunstperformances kunnen meemaken in de Performance Bar. Het post-oud bruine café Wunderbar is de plek voor ontspanning en speciaalbiertjes, terwijl in de ruime ontvangsthal WORM Central Station een wild dansfeest is uitgebroken. Er worden talkshows gehost (zoals Rotterdam Late Night met Ernest van der Kwast) en obscure films vertoond in het Filmhaus. Daarnaast herbergt het bedrijvige complex een geluidsstudio, een filmwerkplaats, de kunstgalerie WORM Slash Gallery en het analoge en digitale archief WORM Pirate Bay waar je vrij kunt kopiëren.
Jan Pier: “Met WORM zijn we op zoek naar een bepaalde energie. Die zit bij mensen, makers, artiesten of organisatoren. Dat is bijna een soort holistische kijk op de dingen. Waar die energie toe leidt – film, theater, literatuur, muziek of een combinatie daarvan – zien we dan wel weer. We merken ook dat er een publiek bestaat dat daar in wil meegaan, voor wie het geen flikker uitmaakt of er een auteur staat of een performer of muzikant. Ik denk zelf ook niet zo in die verschillende disciplines. Ik ga ergens naartoe omdat ik denk: hé dat is interessant.”

Sociale functie
Jan Pier: “WORM heeft een duidelijke artistieke visie qua programmering. Daarnaast heeft het een sociale functie voor haar directe omgeving. Voor mij is dat ook onderdeel van de Avant-gardistische Staat. Wat hier in WORM gebeurd is best crazy, zou je kunnen zeggen. We zijn er niet voor een groot publiek. Veel mensen hebben geen idee wat het allemaal moet voorstellen. Naast een counterculture of do it yourself-ethiek en estethiek aan te hangen, stellen wij ons ook de vraag wat wij voor de Rotterdammer kunnen betekenen. Geen aangepast, meer mainstream programma gaan bieden, want dan raak je jezelf kwijt. Maar we kunnen wel iets voor de buurt betekenen. We ondersteunen initiatieven of stellen hiervoor ruimte beschikbaar. Dat kan heel breed zijn. We hebben een mooie ruimte die we graag delen, we zijn creatief en kunnen produceren. Een basaal voorbeeld is een contrabassist uit de buurt waar de buren last van hadden als hij thuis repeteerde. Die kon makkelijk bij ons terecht. Logisch toch?”

Bloei
WORM droeg beslist bij aan de huidige bloei van de Witte de Withstraat. Waar het ooit een grauwe straat was vol shoarma- en sekstenten, groeide het, met de komst van onder andere WORM, uit tot een zinderend gebied van horeca en kunstgalerie’s.
Jan Pier: “Ik kan mij die oude Witte de Withstraat niet herinneren. Maar ik weet wel dat het ieder jaar drukker werd op straat als ik WORM bezocht met mijn studenten. Veel expats, toeristen, backpackers, studenten en gewone Rotterdammers. Het is een kosmopolitisch geheel. Het is een echte horecastraat geworden, vooral in de zomer als alle terrassen volzitten. Maar mede omdat wij daarbinnen een beetje een rare gemeenschap vormen, zal het nooit een tweede Stadhuisplein worden. Ik vind het een heel opwindende straat.”